О музеях и культуре

9 февраля 2016 года выдающемуся казахскому поэту, писателю и переводчику Мукагали Макатаеву исполнилось бы 85 лет. В честь этой даты Tengrinews.kz вспоминает некоторые факты из биографии поэта и публикует несколько его стихотворений. 

Ба&#1179ыт деген не &#1257зі?

Ба&#1179ыт деген не &#1257зі?

«Ба&#1179ыт деген не &#1257зі» деп бастады топ таласты.

Біреуі о&#1187ы &#1199йден іздеп, бірі &#1179ырдан &#1241рі асты.

Бірі айтады: ба&#1179ыт деген барлы&#1179 байлы&#1179 емес пе,

Керегінше киіп ішсе&#1187 ба&#1179ыттысы&#1187 де емес пе?

Бірі айтады: жо&#1179, ба&#1179ыт деген &#1179олы&#1187 жетпес ма&#1187сап &#1179ой,

Ж&#1201рттан к&#1257рі ж&#1199рсен ирек, соны&#1187 &#1257зі жа&#1179сы атты &#1171ой.

Бірі айтады: ба&#1179ыт деген, ба&#1179ыт деген,

ж&#1199йрік мініп, той тойлау,

Ісі&#1187 болмай к&#1199йбеменен,

&#1179арын тойса &#1179арт ойнау.

Бірі айтады: ба&#1179ыт деген адал жар мен перзент &#1179ой,

Ынтыма&#1179&#1179а ырыс келген ол да со&#1171ан келмек &#1179ой.

Пікірлерді&#1187 таласына солай мен жолы&#1179тым.

Ба&#1179ыт адам басалына келмес о&#1187ай, со&#1187ы &#1201&#1179тым.

Безбеймін мен баладан да, байлы&#1179тан да, жардан да,

Ма&#1187сап жетпес бар адам&#1171а &#1199лістіріп ал&#1171анда,

&#1198міт &#1199збей зейт&#1201лар, та&#1187дап сол бір жа&#1179&#1201тты,

О&#1187ы алыстан іздемегін, ж&#1199ректен тап — ба&#1179ытты

Не келіп, не кетпеген б&#1201л &#1171аламнан

Не келіп, не кетпеген б&#1201л &#1171аламнан,

Су тартыл&#1171ан те&#1187ізден, жыл&#1171алардан.

Нелер &#1201рпа&#1179 аттан&#1171ан &#1179у&#1171ан арман.

Не бар дейсі&#1187, &#1257мірге т&#1201л&#1171а бол&#1171ан

Не келіп, не кетпеген б&#1201л &#1171аламнан.

Уа&#1179ытты то&#1179татар шама&#1187 бар ма?

Б&#1241рі &#1257теді: д&#1241уірлер, замандар да.

Мені&#1187 жаным ашиды мына &#1257мірді,

&#1256тпейтіндей к&#1257ретін адамдар&#1171а!

&#1256теді &#1171ой…

&#1256теді барлы&#1171ы да,

К&#1199н ар&#1179алап кетеді танды мына.

Менін жаным ашиды барлы&#1171ына:

Та&#1187 н&#1201рына, адамны&#1187 та&#1171дырына.

Менін жаным ашиды &#1257ткендерге,

Жа&#1187а &#1171ана &#1257мірге жеткендерге.

&#1200ран жазып аспан&#1171а &#1179ойсам ба екен,

Енді сендер &#1257мірден &#1257тпендер деп.

Б&#1241рі &#1257туде

К&#1199н батып, кеш кіруде,

Жа&#1187аруда д&#1199ние, ескіруде.

Болаша&#1179тан — бейтаныс, &#1201рпа&#1171ымыз,

Босат деп т&#1201р орнымды,

Естіді&#1187 бе?!

&#1170ашы&#1179пын

Сезбейсі&#1187 &#1171ой, сезбейсі&#1187 &#1171ой сен мені…

К&#1257рмейсі&#1187 &#1171ой кереметті мендегі.

Т&#1199сінсе&#1187ші сарса&#1187 бол&#1171ан пендені,

Т&#1199сінсе&#1187ші!

А&#1179ыл-ойым кем бе еді?!

Hегe б&#1201лай?

Heгe ж&#1199рміз к&#1257&#1187ілсіз?

Кетем бе деп &#1179апаланып &#1257мірсіз

Шын &#1171ашы&#1179пын, шын &#1171ашы&#1179пын сол адам&#1171а

Мен болмасам, бола ма сол аман ба?

О, Т&#1241&#1187ірім неткен жан еді&#1187

Ж&#1199регі&#1187 еттен бе &#1241лде &#1179оладан ба

Шын &#1171ашы&#1179пын несіне оны жасырамын

&#1240р бір алтын &#1171ой бір тал шашы ма&#1171ан

Сырымды айтып &#1241н ар&#1179ылы &#1257зі&#1187е

С&#1199йдім с&#1241улем &#1179&#1201ла&#1179 салшы с&#1257зіме

Кездескенде к&#1199лімдеші сен ма&#1171ан

Кім &#1179ызы&#1179пас м&#1257лдір &#1179ара к&#1257зі&#1187е

Жаным, сені еш бір жа&#1187&#1171а &#1179имаймын

Сені к&#1257рсем б&#1201л &#1241лемге симаймын

Бір сен &#1199шін осы &#1241нді арнаймын

Сен &#1199шін дала г&#1199лін жинаймын

Бір-а&#1179 б&#1201л &#1257мірде &#1179ыздар деген к&#1257п екен

К&#1257п бол&#1171анымен б&#1201рын&#1171ысы жо&#1179 екен

А&#1179&#1179у болып, к&#1257ктем болып келші сен

К&#1257п кідірмей жауабы&#1187ды берші сен

Ж&#1199регі&#1187 тастан ба &#1241лде м&#1201здан беді

&#1240лде менен жа&#1179ын бір жан бар ма еді

К&#1257&#1187ілімді суытты&#1187 &#1199нсіз &#1179алып

Мен енді ж&#1201мба&#1179&#1179а айналсам &#1179ыз&#1171анба енді

&#1178ыз&#1171анба енді біреумен билесемде

Ша&#1179ыра &#1171ой бас&#1179аны биге сенде

Мен ж&#1199рейін жанында жат біреуді&#1187

&#1256ле&#1187 о&#1179ып берейін с&#1199ймесем де

Ішімнен ондай ешкім жо&#1179 десем де

Бас&#1179а жанды ба&#1179ытты етпесем бе

&#1178ай&#1171ыдан &#1179алай аман ж&#1199р екен деп

&#1178айран &#1179алам &#1179асірет шекпесем де

Кетер болса&#1187 тезірек &#1201мыт б&#1241рін

К&#1257з алдымда т&#1201рмасын &#1179ылы&#1179тары&#1187

&#1200мыт б&#1241рін жиам деп &#1241уре болма

Та&#1187&#1171ажайып с&#1241улесін сыны&#1179тарын

Кездерді &#1201мыт б&#1257лмеде симай к&#1199лген

Кездерді &#1201мыт ерекше силай білген

&#1256кпелеймін сені осылай с&#1199йгендіктен

Шынымды айтсам, мен сені ешкімге де &#1179имайды екем

Ш&#1241міл досым &#1179ал жа&#1171дайымды білесі&#1187 бе?

Білмейсі&#1187

&#1178айтерімді кім сенеді

Он жетімде &#1257шіріп ал&#1171ан отым

&#1178айтер е&#1187 &#1179айта &#1179арып ж&#1199рсе мені

М&#1241лім &#1171ой са&#1171ан мені&#1187 маубасты&#1171ым

Сабырсыз аузы к&#1199йген албастымын

Кесемді алдыменен &#1199рлеп алам

Ысты&#1179 шайді аузыма алмас б&#1201рын

Ойласам талай-талай &#1179ыр басыппын

Достым деп до&#1187ызбен де м&#1201&#1187дасыппын

Ш&#1241міл-ау &#1179алы&#1187 достан &#1179алдын сен-а&#1179

&#1178айтер е&#1187 мен шын &#1171ашы&#1179пын

Кеше мен махаббат&#1179а ішіп бардым

Бардым да&#1171ы отырдым &#1179арсы &#1179арап

Ол да отыр т&#1199рі жо&#1179 хал с&#1201рама&#1179

С&#1201&#1179тан&#1171аны жат к&#1257зіне жас&#1179андым да

Тайып т&#1201рдым &#1179ашан&#1171ы хал шыдама&#1179

Ш&#1240міл-ау Ш&#1241мші &#1179айда?

Ш&#1241мші &#1179айда Ш&#1241мшіге айт та&#1171ы да бір та&#1187дандырсын

Жандандырсын ж&#1199ректі жандандырсын

М&#1241&#1187гі &#1257лмейтін махаббатым айта ж&#1199рсін

М&#1241&#1187гілік &#1257лмейт&#1201&#1171ын &#1241н &#1179алдырсын

Б&#1199гін ж&#1241не махаббат &#1179арамады

&#1178арамады жанымды жаралады

Ш&#1241міл білесі&#1187 бе?

Шын махаббат сол &#1179арамаудан жаралады

Мейлі ол &#1179арамасын, т&#1199сінбесін

Осылай ас&#1179а&#1179 болып кешірмесін

Бастан ауып бара жат&#1179ан тал т&#1201сымда

Та&#1171дырым к&#1257ле&#1187кесін т&#1199сірменсін

&#1178азір т&#1199н, к&#1257ктем т&#1199ні маужырап т&#1201р

Отырмын жазбай, сызбай &#1179алжырап т&#1201р

Тереземні&#1187 алдында к&#1241рі &#1179айы&#1187

К&#1257ктей алмай б&#1201та&#1171ы салбырап т&#1201р

Ай, &#1179айран к&#1199ндер, сайран к&#1199ндер… 

Пай, пай, &#1256мір! &#1256тесі&#1187-ау бір к&#1199ні…

Пай, пай, &#1256мір!

&#1256тесі&#1187-ау бір к&#1199ні.

Тиясы&#1187-ау &#1179уанышты к&#1199лкіні.

&#1256мір деген — бір жар&#1179 еткен найза&#1171ай,

&#1256мір деген — к&#1257к аспанны&#1187 к&#1199ркірі. Пай, пай, &#1256мір,

&#1256тесі&#1187-ау бір к&#1199ні!

Болма&#1171андай, ж&#1199рмегендей сенде біз,

Кетеміз-ау, &#1241й, кетеміз… пендеміз.

&#1200рпа&#1179тар&#1171а береміз де кезекті,

Біз кетеміз. Кету &#1199шін келгеміз.

&#1256мір деген — б&#1201йым емес &#1179олда&#1171ы,

&#1256мір дейтін — &#1201лы бекет жолда&#1171ы.

&#1178аны&#1187 кеуіп &#1179атала&#1171ан кезінде

Сусынынды &#1179андырсан бір бол&#1171аны.

Мына к&#1199н де, мына аспан да, дала анау,

Б&#1241рі бізден, б&#1241рі бізден &#1179алады-ау!

&#1256мір дейтін — та&#1171атсыз бір &#1179оз&#1171алыс,

&#1256мір дейтін — &#1257лемін деп &#1179арамау.

Дос болам десе&#1187

Дос болам десе&#1187,

Досы&#1187ды сыйла, &#1179ымбаттым!

Досы&#1187а сонда,

Досыммен &#1171ана &#1179ымбатпын.

Дос болам десе&#1187,

Мендегі доспен достас&#1179ын,

Сендегі доспен дос болып сонда т&#1201рма&#1179пын.

Достары&#1187 к&#1257п пе?

Апырау неткен жа&#1179сы еді&#1187?

Досым аз мені&#1187…

Досым-ау мені&#1187, тапшы емін?

Достары&#1187менен достастыр мені, асылым,

Достастыр мені?

Болайын &#1179&#1201лы&#1187 на&#1179 сені&#1187!

Досты&#1179&#1179а ж&#1199рмін,

Досты&#1179&#1179а ж&#1199рмін &#1179&#1201мартып!

&#1256лгелі ж&#1199рмін,

&#1256зіме-&#1257зім мін артып…

Жауызды&#1187 барып, жанына у&#1241зір бол&#1171аннан,

Достарды&#1187 барып, ауласында &#1257лген мы&#1187 арты&#1179.

Досым, са&#1171ан сенемін. Сеніп &#1257тем!

Жолы б&#1257тен демеймін, ж&#1257ні б&#1257тен.

Досты&#1179 деген — адамны&#1187 к&#1257рігі екен,

Досты&#1179 деген а&#1179ылды&#1187 серігі екен.

&#1178ыран к&#1199лкі-тамаша — б&#1241рі осында,

Отырмын думан-тойды&#1187 арасында.

Береке бойдан асып жат&#1179анымен,

Ол&#1179ы т&#1201р к&#1257&#1187ілім мені&#1187, нанасы&#1187 ба?

&#1200йыт&#1179ып жатыр к&#1257&#1187ілде &#1179&#1201йын-дауыл,

Heгe сен келе алмады&#1187 жиын&#1171а б&#1201л?!

Жыра&#1179&#1179а жал&#1171ыз мені жібермеші

Жаны&#1187а жаманшылы&#1179 б&#1201йырма&#1171ыр!

&#1240не, ж&#1201рт &#1257зді-&#1257зімен, с&#1257йлеседі,

&#1256зімсіп: — Ей! — деседі,- &#1257й! — деседі.

Шіркіндер-ай, дауры&#1171ып ты&#1187дар емес!

Есіме ап, тост к&#1257тертсем, кейде сені.

Сенсіз к&#1257&#1187іл &#1179ашан да хош т&#1201р&#1171ан ба?

Сенсіз думан — &#1179ызы&#1179сыз бос &#1179ырманда.

&#1240сіре ойнап &#1179айтемін, &#1241сіре к&#1199ліп,

Сені&#1187 орны&#1187 &#1179&#1201лазып, бос т&#1201р&#1171анда. 

  

Б&#1201л&#1179ынып жатыр

Б&#1201л&#1179ынып жатыр.

Келмейді-ау &#1179&#1201р&#1171ыр шамасы,

Б&#1201л&#1179ынып жатыр.

Таусылды-ау айла-шарасы.

С&#1241улемні&#1187 мені&#1187 ая&#1179 пен &#1179олын матамай,

Бостанды&#1179 берші, бостанды&#1179 берші, мамасы.

Т&#1201мшалап &#1179ойды&#1187 несіне сонша &#1179аусырып,

Шандудан б&#1257лек &#1179ал&#1171ан ба шара&#1187 таусылып.

Ая&#1179 пен &#1179олын матамай бос &#1179ой, мамасы,

Кішкентай адам к&#1257рсетіп жатыр &#1179арсылы&#1179.

&#1178арашы мынау &#1179абаржып жат&#1179ан пішінге,

ЬІза мен ашу &#1179айнайды келіп ішінде.

Жетпей ме сол да, &#1179ойды&#1187 &#1171ой мені ар&#1179андап

Мамасы, босат, &#1179ызыма &#1179&#1201рсау т&#1199сірме!

К&#1257кемді босат, ая&#1179 пен &#1179олын матама,

К&#1257теріп ж&#1199рем, к&#1257теріп &#1257тем жотама.

Басымды тігем.

Барма&#1179тай мені&#1187 с&#1241биім

б&#1199лдіре &#1179оймас…

Бостанды&#1179 берші ботама?

Мамасы, босат, еркімен &#1257ссін тал шыбы&#1179!

Ауа мен к&#1199нге, Ай менен н&#1201р&#1171а малшынып.

Б&#1201л&#1179ынып жатыр, &#1201мтылып жатыр, &#1179арашы

Кішкентай ж&#1199рек к&#1257рсетіп жатыр &#1179арсылы&#1179.

Три счастья 

Первое счастье мое — это мой народ,

Если он есть, значит, живу и я.

Ему отдаю стихов своих сотовый мед,

Дороже золота эта светлая радость моя.

Второе счастье — это родной язык,

Сердце гранитное словом я размягчил,

Все потому, что народа я ученик,

Он меня правде и доброте научил.

Третье счастье мое — Родина-мать,

Кто-то за что стоит, за Родину — я.

…Разве погасший очаг может вновь запылать?

Друг, приходи, возьми огонь у меня.

Три счастья мои на ладони моей лежат,

Кто может сравниться со мной, поди, разузнай!

Три солнца в безоблачном небе моем горят,

Под ними Арка, Алатау, Атырау, Алтай! 

(Перевод Орынбая Жанайдарова)

Мукагали Макатаев родился в 1931 году в селе Карасаз в Нарынкольском районе Алматинской области. Его детство выпало на период войны. Именно в этот трудный отрезок жизни, когда Мукагали было около 10-11 лет, он начал писать стихи. Первые произведения вышли в Нарынкольской районной газете в 1948 году.

Закончил школу-интернат в Нарынколе. Несколько раз успешно поступал в институты: на филологический факультет КазГУ, затем в институт иностранных языков и вновь в КазГУ, но уже на юридический факультет. В 1973 году он стал студентом Литературного института имени М. Горького в Москве, но по семейным обстоятельствам на первом году оставил учебу. 

В своем селе работал секретарем аулсовета, заведующим красной юртой, работником комсомольских органов, литературным сотрудником районной газеты.

Позже работал диктором на Казахском радио (в 1954-1962 годах), учителем, заведующим отделом газет «Социалистік &#1178аза&#1179стан», «&#1178аза&#1179 &#1241дебиеті», журналов «М&#1241дениет ж&#1241не т&#1201рмыс», «Ж&#1201лдыз» (1962-1972), литературным консультантом Союза писателей Казахстана (1972-1973).

Поэт прожил недолгую, но яркую, бурную и сложную творческую жизнь. Современники часто не понимали Макатаева. Первый сборник стихов вышел только через тринадцать лет после поэтического дебюта, а переводов своих произведений на русский язык Мукагали так и не увидел. Настоящая слава к поэту пришла после смерти. 

Последняя прижизненная книга стихов Макатаева «Жизнь-поэма» вышла в середине марта 1976 года. Сразу же начав подписывать ее самым близким людям, поэт почему-то ставил дату «27 марта 1976 года». В этот день его не стало.

В тот мартовский день друг Макатаева — М. Жомартбек, находясь в командировке в Актюбинской области, стал свидетелем случайной сцены в автобусе. Красивая юная казашка обнимала газету и горько плакала. Он спросил у нее, что произошло. В ответ она сказала: «Умер поэт, чьи стихи я очень люблю». Это была газета с некрологом о кончине Макатаева. 

Вы находитесь: Главная » Новости культуры